Γράμμα Αναδιαμόρφωσης- Reformulation Letter

επιμέλεια: Χουτοχρήστος Βαλάντης- ψυχολόγος

Στη Γνωσιακή Αναλυτική θεραπεία χρησιμοποιούμε -ως ενα πολύ σημαντικό εργαλείο- το ''Γράμμα Αναδιαμόρφωσης'' (Reformulation Letter). Συντάσσεται απο τον θεραπευτή (και δίνεται χέρι χέρι στον πελάτη) μετά τις 3-4 πρώτες συνεδρίες με τον πελάτη και λειτουργεί στην ουσία ως ένας καθρέφτης των όσων μας έχει πει για την δική του ιστορία. Δεν λειτουργούμε κατευθυντικά, αλλά προσπαθούμε με τρόπο απλό και με βάση τις εξομολογήσεις του πελάτη μας να τον βοηθήσουμε να οργανώσει τις πληροφορίες που αφορούν τους φαύλους κύκλους των συμπεριφορών και των αρνητικών σκέψεών του, ενώ παράλληλα δημιουργείται ένας χάρτης των συναισθηματικά φορτισμένων ''ανταποδοτικών του ρόλων''. Το Γράμμα Αναδιαμόρφωσης θα λέγαμε ότι είναι μια γερή γέφυρα για την μετέπειτα θετική συνεργασία ανάμεσα σε θεραπευτή και πελάτη.

παράδειγμα:

Αγαπητή Β,

σου έγραψα αυτό το γράμμα προσπαθώντας να κατανοήσω μαζί σου ποια περίπου είναι η κατάσταση στη ζωή σου τώρα και σε τι στάδιο βρίσκεται η θεραπεία που κάνουμε μαζί. Η συμβολή σου στο γράμμα αυτό είναι επιθυμητή έως απαραίτητη και αν κάπου πιστεύεις πως έχω παραλείψει ή διαστρεβλώσει κάτι θα ήθελα να παρέμβεις.
Από αυτά που μου έχεις περιγράψει μέχρι τώρα στο θεραπευτικό δωμάτιο σε νιώθω λίγο μπερδεμένη σχετικά με τις προσωπικές σου σχέσεις. Δε σου κρύβω, Β, ότι κάποιες φορές έχω νιώσει και εγώ μπερδεμένος για την θεραπευτική σχέση που χτίζουμε μαζί και είναι απορία μου αν μπορεί να μου το μεταδίδεις εσύ αυτό και αν ίσως γίνεται κάτι τέτοιο και με άλλα σημαντικά για σένα πρόσωπα, όπως για παράδειγμα τους ερωτικούς σου συντρόφους, οι οποίοι φαίνεται να παίζουν σημαντικό ρόλο στη ζωή σου αυτή την περίοδο. Μην ξεχνάς πως από τη πρώτη μας συνεδρία άρχισες να μιλάς αρκετά για αυτούς.
Μου έχεις πει ότι έχεις μια ‘σοβαρή’ σχέση με τον Δ και μιλήσαμε αρκετά για αυτόν. Μου είπες ότι σε αγαπά και ότι τον αγαπάς και εσύ. Μου έχεις τονίσει αρκετές φορές πως ‘είναι δικός σου άνθρωπος, ότι θα έκανε τα πάντα για σένα’ λέγοντας χαρακτηριστικά πως ‘αυτό είναι κάτι δεδομένο’ για σένα. Παράλληλα, όμως, έχεις αναφερθεί και στις ερωτικές επαφές που έχεις συχνά με τον προιστάμενό σου στο χώρο που εργάζεσαι, ο οποίος όπως μου έχεις αναφέρει δεν θέλει κάτι πιο μόνιμο από σένα. Φαίνεται να είναι πολύ σημαντικός για κάποιο λόγο ο άνθρωπος αυτός, που χώρισες ‘παρορμητικά’ τον Δ μετά από ένα καυγά ενώ μετά από κάποιο διάστημα αποφάσισες να γυρίσεις πίσω στον ίδιο αλλά ο Δ ήταν πια κάπου αλλού, με νέα ερωμένη. Όπως μου είπες ‘ήταν ένα βαρύ και μη αναμενόμενο πλήγμα’ αυτό για σένα.
Νιώθω, λοιπόν, Β ,ότι το μπέρδεμά σου είναι μεγάλο, και λογικό σε ένα βαθμό εστιάζοντας στη κατάσταση που μόλις περιγράφηκε. Καταλαβαίνω ότι τα συναισθήματα απώλειας και μοναξιάς σε δυσκολεύουν τώρα αλλά θα ήθελα μαζί να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε μαζί ποιος είναι ο δικός σου ρόλος σε αυτές τις καταστάσεις που ίσως είναι μια επανάληψη ενός παλιού σκηνικού που σου είναι δύσκολο να ανακαλέσεις. Όσο αφορά, λοιπόν, στη σχέση σου με τον Δ, μου έχεις πει ότι πολλές φορές όταν τον νιώθεις αποστασιοποιημένο συναισθηματικά από σένα, του ‘γκρινιάζεις’ ή του ‘κρατάς μούτρα με διάφορες αφορμές για να του τραβήξεις την προσοχή’ .Άλλες φορές πάλι προσπαθείς να λύσεις καυγάδες με το να τον ‘προκαλείς σεξουαλικά’ ή ‘να χρησιμοποιείς το ότι περιμένει από σένα να βρει δουλειά’, όπως μου έχεις αναφέρει. Μου έχεις πει ότι έτσι ‘βρίσκεις την ηρεμία σου αλλά παρόλα αυτά κάτι στη σχέση σας μένει στάσιμο’. Από την άλλη, την σχέση σου με τον Φ την αποκαλείς ‘περιπετειώδη’. Μου έχεις πει ότι θα ήθελες να είστε μαζί αλλά υπάρχει κάτι που σε κάνει να πιστεύεις πως αυτό δεν είναι εφικτό, και όμως εσύ τόσο περισσότερο τον προκαλείς ερωτικά με τον ίδιο να ανταποκρίνεται μεν αλλά να μένει εκεί , στην αντίδρασή του στη δική σου ερωτική ή καλύτερα ΄σεξουαλική’ σου πρό(σ)κληση. Θα ήθελα στο σημείο αυτό, όταν νιώσεις έτοιμη, να αναρωτηθούμε μαζί αν υπάρχει κάτι κοινό στη βάση των δύο αυτών σχέσεων, που δε σου κρύβω ότι μπορεί να είναι λίγο επώδυνο. Ίσως βοηθούσε να ανατρέψουμε μαζί σε παιδικά χρόνια, στο ρόλο σου στο σπίτι ή και στο πως αλληλεπιδρούσαν οι γονείς σου…Σε τέτοιες αναμνήσεις ,που ίσως να είναι ξεχασμένες –όπως σε πολλούς ανθρώπους-έτσι και για σένα.
Σε αυτό το σημείο είναι καλό να σε προετοιμάσω για το τι μπορεί να συμβεί μεταξύ μας στη πορεία της θεραπείας. Πολλές φορές μπορεί να νιώσεις ότι αρχίζεις να αλληλεπιδράς μαζί μου με τους τρόπους που περιγράφηκαν νωρίτερα. Μπορεί να νιώσεις, για παράδειγμα, πως με προκαλείς με κάποιο τρόπο για να κερδίσεις κάτι από μένα, ή και το αντίστροφο, να νιώσεις ότι εγώ με κάποια τεχνική μου προσπαθώ να σε οδηγήσω κάπου. Θα είναι χρυσή στιγμή για το θεραπευτικό μας ταξίδι να μου μιλάς συνεχώς για τέτοια συναισθήματα και να με βοηθάς με αυτόν τον τρόπο για να σε βοηθήσω.
Β, δεν μπορώ να σου υποσχεθώ ότι θα βρούμε μαζί τις Πύλες του Παραδείσου αλλά θα προσπαθήσουμε- ο ένας δίπλα στον άλλο- να βρούμε κάποιες ικανοποιητικές απαντήσεις στα ερωτήματα που έχεις για τις σχέσεις σου με τους ανθρώπους.

παιδική ψύχωση- παιδική σχιζοφρένεια

Μία από τις βαρύτερες ψυχικές διαταραχές της παιδικής ηλικίας είναι η παιδική ψύχωση. Παρουσιάζει μια πολύπλοκη κλινική εικόνα, που εκφράζεται με γνωσιακές, συναισθηματικές και συμπεριφεριολογικές διαταραχές. Δείχνει τη βαθιά διαταραχή της αντίληψης που έχει το παιδί για τον εαυτό του και των σχέσεων με το περιβάλλον του. Οι επιπτώσεις της είναι σοβαρές τόσο στη δόμηση της προσωπικότητας του παιδιού όσο και στη ζωή της οικογένειας. Η παιδική σχιζοφρένεια αποτελεί την πιο σοβαρή μορφή της παιδικής ψύχωσης.

Αιτιοπαθογένεια
Πολυάριθμες μελέτες έχουν αφιερωθεί στην αιτιοπαθογένεια της παιδικής ψύχωσης. Οργανικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες έχουν ενοχοποιηθεί χωρίς να έχει αποκατασταθεί μια σαφής αιτιολογική σχέση. Μελέτες για την κληρονομικότητα σε διδύμους, σε υιοθετημένα παιδιά οι βιολογικοί γονείς των οποίων νοσούσαν και σε παιδιά σχιζοφρενών γονέων απέδειξαν τη σημασία του γενετικού παράγοντα. Όσο πιο πρώιμη είναι η έναρξη της νόσου τόσο αυξάνει η γενετική ευαλωσιμότητα. Η μελέτη των οργανικών παραγόντων οδήγησε στον εντοπισμό νευροανατομικών ανωμαλιών. Στη σχιζοφρένεια που ξεκίνησε στην παιδική ηλικία διαπιστώνονται προοδευτική αποπλάτυνση των πλαγίων κοιλιών, μείωση του συνολικού όγκου του εγκεφάλου, δομικές μεταβολές του κροταφικού λοβού και μείωση του μετωπιαίου μεταβολισμού. Εξάλλου, η ηλεκτροφυσιολογική διερεύνηση δείχνει τη δυσκολία αυτών των παιδιών να εστιάσουν την προσοχή τους και να επεξεργαστούν πληροφορίες. Ακόμη, στο ιστορικό ψυχωτικών παιδιών απαντώνται συχνότερα προγεννητικές και περιγεννητικές επιπλοκές, αλλά η αιτιολογική αξία τους αμφισβητείται. Οι ψυχογενετικές απόψεις ενοχοποιούν παράγοντες του περιβάλλοντος, όπως η διαταραγμένη προσωπικότητα των γονέων, οι στρεβλές συζυγικές σχέσεις ή η "ψευδοαμοιβαιότητα" κατά την οποία οι οικογενειακές συγκρούσεις καλύπτονται και τίποτα δεν συζητείται ανοιχτά. Οι μητέρες ψυχωτικών παιδιών περιγράφονται υπερπροστατευτικές, κυρίαρχες, αγχώδεις ψυχαναγκαστικές ή αντίθετα αδύναμες, ανώριμες, με καθαρά αμφιθυμική συμπεριφορά απέναντι στο παιδί

Κλινικές μορφές παιδικής ψύχωσης
Η κλινική εικόνα των παιδικών ψυχώσεων χαρακτηρίζεται από τη βαρύτητα αλλά και την πολυμορφία της ψυχοπαθολογίας. Η συμπτωματολογία διαφέρει ανάλογα με την ηλικία έναρξης. Έτσι, διακρίνουμε δύο κλινικές μορφές: τις πρώιμες παιδικές ψυχώσεις με έναρξη πριν από την ηλικία των πέντε ετών και τις ψυχώσεις με μεταγενέστερη έναρξη που αντιστοιχεί στη λανθάνουσα ηλικία (6-12 ετών).

Πρώιμες παιδικές ψυχώσεις
Ο συνδυασμός διαταραχών που μπορούν να εμφανιστούν στην αρχή της ζωής του παιδιού σηματοδοτεί την ψυχωτική εξέλιξη. Οι διαταραχές αφορούν κυρίως στη διατροφή (αδυναμία θηλασμού, ανορεξία, εμετοί) ή τον ύπνο (διεγερτική αϋπνία με αυτοεπιθετικές δραστηριότητες, π.χ., χτύπημα του κεφαλιού στα κάγκελα του κρεβατιού). Δεν εμφανίζονται οι "πρώτοι οργανωτές" σύμφωνα με τον R.Spitz, δηλαδή το χαμόγελο που απευθύνεται σε κάποιο πρόσωπο και το άγχος του όγδοου μήνα που προκαλείται φυσιολογικά από την παρουσία ξένου. Το ψυχωτικό βρέφος δυσκολεύεται να εγκαταστήσει τη σχέση με τη μητέρα. Είτε είναι υπερβολικά προσκολλημένο επάνω της είτε αδιαφορεί τελείως και δημιουργεί σχέση με οποιονδήποτε ξένο. Παρατηρείται επίσης απουσία μεταβατικού αντικειμένου, που είναι το αγαπημένο αντικείμενο του παιδιού (κουκλάκι, ζωάκι, κουβέρτα) και αντικαθιστά στη φαντασία του τη μητέρα κατά την απουσία της.
Η κατάκτηση δεξιοτήτων μπορεί να γίνει πρώιμα ή να καθυστερήσει και βιώνεται με χαρακτηριστική αδιαφορία εκ μέρους του παιδιού. Συχνά παρατηρείται παλινδρόμηση και απώλεια κεκτημένων δεξιοτήτων. Ο λόγος επίσης μπορεί να κατακτηθεί πρώιμα ή να καθυστερήσει. Ακόμη, παρατηρούνται ιδιάζουσες εκφράσεις και παράξενος τόνος της φωνής, ενώ η σύνταξη θυμίζει λόγο ενήλικου. Το άγχος είναι διάχυτο και συνοδεύεται από υπερκινητικότητα ή επιθετική συμπεριφορά. Υπάρχουν περίεργες φοβίες που συχνά αφορούν στο σώμα του παιδιού. Οι ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές ξεπερνούν τις συνήθεις τελετουργίες που παρουσιάζουν παιδιά δύο έως τριών ετών και καταλαμβάνουν τους περισσότερους τομείς της ζωής του παιδιού: γεύμα, ύπνος, αφόδευση.

Παιδικές ψυχώσεις με μεταγενέστερη εξέλιξη
Εκδηλώνονται από την ηλικία των τεσσάρων με πέντε ετών μέχρι την εφηβεία. Διαχωρίζονται σε σχέση με τις προηγούμενες από το γεγονός ότι τα παιδιά αυτά μπόρεσαν να κατακτήσουν τρόπους επικοινωνίας κυρίως μέσω του λόγου. Οι νοητικές τους ικανότητες είναι φυσιολογικές και η προσαρμογή τους μέχρι την εκδήλωση της ψύχωσης σχετικά ικανοποιητική. Οι κλινικές εκδηλώσεις είναι ποικίλες και αλληλοκαλύπτονται. Κυριαρχεί η δυσκολία σύναψης διαπροσωπικών σχέσεων. Η απομόνωση είναι αποτέλεσμα συναισθηματικής αναστολής και καταθλιπτικής διάθεσης. Το συναίσθημα είναι ασταθές και κυμαίνεται από την κατάθλιψη μέχρι την υπερδιέγερση που έχει μανιακή χροιά. Το παιδί γίνεται υπερκινητικό, με ακατάπαυστες και διάσπαρτες δραστηριότητες.
Μια πλήρης διακοπή της λεκτικής επικοινωνίας μπορεί να σηματοδοτήσει την έναρξη της ψύχωσης. Αλλοτε παρατηρούνται εξαφάνιση λέξεων τις οποίες το παιδί είχε μάθει και χρησιμοποιούσε, παραγωγή λέξεων χωρίς σημασία και ιδιάζουσα χρήση του λόγου. Η κινητικότητα επίσης είναι διαταραγμένη με χαρακτηριστικό περπάτημα, άκαμπτη στάση του σώματος και δυσκολία στις λεπτές κινήσεις. Η επιθετικότητα είναι κυρίαρχη σε όλες τις εκδηλώσεις του ψυχωτικού παιδιού. Καταστρέφει αντικείμενα, τα παιχνίδια του, τις ζωγραφιές του ή στρέφεται εναντίον προσώπων του περιβάλλοντός του (δαγκώνει, κλωτσά, χτυπά), ακόμη και εναντίον του εαυτού του. Στο σχολείο η προσαρμογή είναι δύσκολη λόγω των διαταραχών συμπεριφοράς. Η μάθηση είναι ανισομερής, το ενδιαφέρον του παιδιού υπερεπενδύεται σε ορισμένους τομείς, με αποτέλεσμα να σημειώνονται επιλεκτικές επιδόσεις σε αυτούς, ενώ άλλοι υπολείπονται και παρουσιάζουν κενά (π.χ., ο μαθητής είναι πολύ καλός στα μαθηματικά και αδυνατεί να μάθει ιστορία).

Παιδική σχιζοφρένεια
Η παιδική σχιζοφρένεια είναι σπάνια και, μάλιστα, 50 φορές λιγότερο συχνή σε παιδιά κάτω των 15 ετών από ό,τι σε ενήλικους. Η συχνότητα με την οποία συναντάται η διαταραχή είναι σταθερή κατά τα παιδικά χρόνια αλλά παρουσιάζει μια δραματική έξαρση στην εφηβεία. Για την περιγραφή της κλινικής εικόνας της παιδικής σχιζοφρένειας, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας παράγοντες που έχουν σχέση με το επίπεδο της ανάπτυξης και της ψυχοσυναισθηματικής ωριμότητας του παιδιού κατά την ηλικία έναρξης.
Η παιδική σχιζοφρένεια διαφοροποιείται από εκείνη των ενηλίκων σε ορισμένα σημεία της κλινικής εικόνας και ως προς την πρόγνωση. Οι τυπικές σχιζοφρενικές διαταραχές εμφανίζονται από την ηλικία των έξι με επτά ετών και μέχρι την εφηβεία αποκτούν βαθμιαία την κλινική εικόνα της σχιζοφρένειας των ενηλίκων. Τα αγόρια υπερέχουν των κοριτσιών σε αναλογία 2:1, αλλά δεν διαχωρίζονται ως προς τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων ή την εξέλιξη. Είναι αρκετά δύσκολο να εκτιμηθούν στο παιδί η δοκιμασία της πραγματικότητας, οι ψευδαισθήσεις, το παραλήρημα και οι τυπικές διαταραχές της σκέψης. Η εκτίμηση αυτών των συμπτωμάτων είναι δυνατή μόνον εάν το παιδί έχει φτάσει σε μια ικανοποιητική ωριμότητα, νοητική ηλικία και λεκτική επικοινωνία.
Στη νηπιακή ηλικία το παιδί παρουσιάζει διαφορετική αίσθηση πραγματικότητας, έχει φανταστικούς φόβους και μέσα από τα παιχνίδια ζει τις φαντασιώσεις του. Τα παιδιά έχουν μια τάση να αναπτύσσουν ιδιωτικές σηματοδοτήσεις διαφορετικές από την εξωτερική πραγματικότητα για να καλύπτουν τις αγχογόνες και φοβογόνες εμπειρίες. Παρουσιάζουν επίσης έλλειψη δεξιότητας στο να εξηγούν και να περιγράφουν εσωτερικές εμπειρίες. Γι΄ αυτόν το λόγο υπάρχουν προβλήματα στη διάγνωση των ψευδαισθήσεων στην παιδική ηλικία. Οι ψευδαισθήσεις είναι κοινές σε παιδιά με υψηλό πυρετό. Σε μη ψυχωτικά παιδιά προσχολικής ηλικίας μπορούν να εκδηλωθούν "καλοήθεις ψευδαισθήσεις" υπό την επήρεια στρες. Πρόκειται για οπτικές ή απτικές ψευδαισθήσεις (κυρίως έντομα ή ζώα), με οξεία έναρξη και βραχεία διάρκεια (ώρες ή ημέρες).
Οι ψευδαισθήσεις στην παιδική σχιζοφρένεια είναι κυρίως ακουστικές (φωνές γονέων, αδελφών, συγγενών) και παρατηρούνται σε υψηλά ποσοστά (50%-80%) και σε μικρότερο βαθμό οπτικές, οσφρητικές, απτικές. Οι μη ακουστικές ψευδαισθήσεις δεν απαντώνται μεμονωμένες, αλλά συνοδεύουν πάντα τις ακουστικές. Η κλινική εικόνα δείχνει την έλλειψη οργάνωσης και συστηματοποίησης του παραληρήματος. Τα θέματα είναι απλά μεγαλομανιακά ή διωκτικά. Τα θέματα σεξουαλικού περιεχομένου εμφανίζονται κυρίως στην εφηβεία. Όσο αυξάνει η ηλικία, οι ψευδαισθήσεις και οι παραληρητικές ιδέες γίνονται πιο πολύπλοκες και οργανωμένες. Οι διαταραχές της σκέψης περιλαμβάνουν ασυναρτησία, έλλειψη συνειρμών, νεολογισμούς. Με την ανάλυση του λόγου διαπιστώνονται η υπολειμματική επικοινωνία και διαταραχές προσοχής, μάθησης και αφηρημένης σκέψης.
Το συναίσθημα είναι ρηχό ή απρόσφορο.
Η θεραπευτική αντιμετώπιση εξαρτάται από την ένταση και τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων, από την οξεία ή μη έναρξη καθώς και από την ηλικία του παιδιού. Νοσηλεία σε εξειδικευμένο παιδοψυχιατρικό πλαίσιο απαιτείται σε οξεία έναρξη, που συνήθως συμβαίνει στην εφηβεία και σπανιότερα στη λανθάνουσα περίοδο (ηλικία 6-12 ετών). Σε περίπτωση μακροχρόνιας νοσηλείας, θα πρέπει να γίνει ένας συνδυασμός που θα περιλαμβάνει την καθαρά θεραπευτική παρέμβαση και ταυτόχρονα θα καλύπτει τις κοινωνικές και τις εκπαιδευτικές ανάγκες του παιδιού. Σε περιστατικά στα οποία η έναρξη της νόσου είναι προοδευτική και η συμπτωματολογία ανιχνεύεται κυρίως στις διαταραχές συμπεριφοράς και τις δυσκολίες προσαρμογής, καταλληλότερο είναι το νοσοκομείο ημέρας. Το παιδί με αυτό τον τρόπο δεν απομακρύνεται από το οικογενειακό περιβάλλον, ενώ ταυτόχρονα του παρέχεται μακροχρόνια ειδική αγωγή.Φαρμακευτική θεραπεία χορηγείται όταν υπάρχουν παραγωγικά συμπτώματα (ψευδαισθήσεις, παραλήρημα) ή διεγερτική συμπεριφορά και επιθετικότητα. Χορηγούνται νευροληπτικά με εξατομίκευση των δόσεων, ανάλογα με το βάρος και την ηλικία του παιδιού.
Η ψυχοθεραπεία που προτείνεται εξαρτάται από τη θεωρητική τοποθέτηση του θεραπευτή. Είναι κοινώς παραδεκτή όμως η προσπάθεια υποστήριξης του παιδιού για να διευκολυνθεί η προσαρμογή του στην πραγματικότητα. Η έκφραση των αναγκών του και των φόβων του μέσω του λόγου βοηθά στην ανάπτυξη της έννοιας του εαυτού και της προσωπικής του ταυτότητας. Σε κάθε θεραπευτική προσέγγιση απαιτείται η συμμετοχή των γονέων. Από την άλλη, η συμβουλευτική γονέων έχει σκοπό να κατανοήσουν οι γονείς το πρόβλημα του παιδιού, να εξετάσουν πιθανή δική τους συμμετοχή στην έκφραση αυτού του προβλήματος και να διευκολύνουν τις θεραπευτικές προσπάθειες. Η διαφορετική διαγνωστική εκτίμηση καθορίζει εν μέρει και τη θεραπευτική προσέγγιση. Η παιδική σχιζοφρένεια απαιτεί φαρμακοθεραπεία και πιθανόν νοσηλεία. Αντίθετα, οι μη ειδικές παιδικές ψυχώσεις, με την ευρύτερη έννοια, αντιμετωπίζονται κυρίως ψυχοθεραπευτικά.

(απο: http://www.health.in.gr/)

Η μελαγχολία των Χριστουγέννων ...

(Από : Δρ Λίζα Βάρβογλη, Ph.D. Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια)

Ποια είναι η εικόνα που σας έρχεται στο νου όταν ακούτε τη λέξη 'Χριστουγεννιάτικες διακοπές'; Ένα στολισμένο έλατο με καλοτυλιγμένα δώρα, κάλαντα, πιατέλες με γλυκά, οικογενειακές και φιλικές συγκεντρώσεις; Ή μήπως πάλι σκέφτεστε τις βελόνες που θα ρίξει το δέντρο και θα έχετε να μαζεύετε όλο το χρόνο από τα πιο απίθανα σημεία του σαλονιού, τις ατέλειωτες ώρες στην κουζίνα για να ετοιμάσετε τα γλυκά ή τον αγώνα δρόμου για να τα αγοράσετε και την παντελή έλλειψη διάθεσης που σας διακρίνει για να βρεθείτε σε απαιτητικές κοινωνικές συγκεντρώσεις με συγγενείς και φίλους;
Αν η δεύτερη εικόνα είναι αυτή που σας έρχεται στο μυαλό, ίσως να έχετε στοιχεία κατάθλιψης. Σύμφωνα με πρόσφατα ερευνητικά δεδομένα, η εμπειρία ειδικά των χριστουγεννιάτικων διακοπών είναι αυξημένο στρες για παιδιά και μεγάλους. Και πολύ συχνά το έντονο αυτό στρες, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις που είναι χρόνιο, μπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη.
Για πολλούς ανθρώπους η χριστουγεννιάτικη περίοδος είναι μια περίοδος αυτοκριτικής, αξιολόγησης του εαυτού και του τι έχει κάνει κανείς, σκέψεις για περασμένα λάθη και χαμένες ευκαιρίες και άγχος για ένα αβέβαιο μέλλον.

Τι προξενεί τη μελαγχολία των διακοπών;
Πρόκειται για ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο το οποίο επηρεάζεται από πολλές παραμέτρους, συμπεριλαμβανομένης και της προσωπικότητας του κάθε ατόμου. Ανάμεσα στους παράγοντες που το προκαλούν συγκαταλέγονται το στρες, η κούραση, οι υπέρμετρες ή μη ρεαλιστικές φιλοδοξίες και προσδοκίες, η υπερ-εμπορευματοποίηση των γιορτών, οι οικονομικές δυσκολίες και η δυσκολία του να βρεθεί κανείς με συγγενείς και φίλους, για διάφορους λόγους, που μπορεί να περιλαμβάνουν θάνατο ή αρρώστια των προσφιλών ατόμων, απόσταση, ή ρήξη στις σχέσεις.
Οι απαιτήσεις που σχετίζονται με ψώνια, τα πάρτυ και οι φιλικές και οικογενειακές συγκεντρώσεις, όλα αυτά συνεισφέρουν στα συναισθήματα έντασης κι εκενυρισμού.

Ένας άλλος παράγοντας που συνεισφέρει στην εμφάνιση της κατάθλιψης κατά τη διάρκεια των χριστουγεννιάτικων διακοπών είναι και το σύνδρομο της Εποχιακής Συναισθηματικής Διαταραχής.
Επιστημονικά δεδομένα έχουν δείξει ότι κατά τη διάρκεια των χειμερινών μηνών, όταν η διάρκεια της ημέρας είναι μικρότερη και συνεπώς η ηλιοφάνεια λιγότερη, μια μερίδα ανθρώπων τείνει να εμφανίζει συμπτώματα κατάθλιψης. Η κατάθλιψη αυτή που προξενείται από ένα φυσικό φαινόμενο μπορεί να ενταθεί με το επιπρόσθετο στρες που φέρνουν μαζί τους οι χριστουγεννιάτικες διακοπές και οι ανάλογες απαιτήσεις τους.
Αλλά και αν ακόμα κάποιος δεν αναπτύξει ολόκληρη τη συμπτωματολογία της κατάθλιψης, είναι πιθανό να εμφανίσει κάποιες άλλες αντιδράσεις στο στρες, όπως πονοκεφάλους, κατάχρηση τσιγάρων, αλκοόλ και φαγητού, και δυσκολίες στον ύπνο. Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε ότι υπάρχει και μια μερίδα ανθρώπων που εμφανίζει την μεθεόρτια κατάθλιψη, όπου, στην κυριολεξία, κατόπιν εορτής κάποια άτομα εμφανίζουν συμπτώματα κατάθλιψης αφού τελειώσουν οι γιορτές.

Κατάθλιψη και τρίτη ηλικία
Ειδικά για τα άτομα της τρίτης ηλικίας η περίοδος των γιορτών μπορεί να είναι ιδιαίτερα δύσκολη, γιατί τότε οι απώλειες αγαπημένων προσώπων κάνουν την παρουσία τους εντονότερη και παίρνουν ακόμα μεγαλύτερη σημασία.
Αυτή την εποχή ιδιαίτερα οι άνθρωποι θυμούνται εντονότερα 'τον παλιό καλό καιρό' και αγαπημένα τους πρόσωπα που δεν είναι πια μαζί τους για να γιορτάσουν. Προσφιλή τους πρόσωπα δε βρίσκονται πια στη ζωή και τα ενήλικα πια παιδιά τους μπορεί να βρίσκονται μακριά ή να είναι απασχολημένα με τις δικές τους υποχρεώσεις.
Στα άτομα τρίτης ηλικίας τα συμπτώματα της κατάθλιψης μπορεί να είναι σχεδόν αόρατα. Η απώλεια όρεξης κι ενδιαφέροντος καθώς και η αυξανόμενη απομόνωση μπορεί να είναι τα μοναδικά σημάδια, τα οποία μπορεί να μην είναι εύκολα αναγνωρίσιμα από συγγενείς και φίλους.

Υπάρχει λύση;

Ναι, υπάρχει λύση στο πρόβλημα της κατάθλιψης και του στρες των διακοπών:
Καθένας θα πρέπει να έχει λογικές προσδοκίες από τις γιορτές
Να θέτει ρεαλιστικούς στόχους
Να βρει το σωστό για τον εαυτό του ρυθμό
Να οργανωθεί κατάλληλα
Να κάνει λίστες με τις σημαντικές δραστηριότητες πρώτα (και όχι τις ευκολότερες στην αρχή) και να προχωρήσει διαγράφοντας ό,τι έχει επιτελέσει
Να είναι ρεαλιστής σχετικά με το τι μπορεί και το τι δε μπορεί να κάνει
Να μη δώσει όλο το βάρος και την προσοχή του σε μία μόνο μέρα από τις γιορτές, αγνοώντας ή ξεχνώντας έτσι τη σημασία κάποιων άλλων
Να θυμάται ότι πρόκειται για μια σειρά γιορτών και μια χρονική περίοδο η οποία, γενικά, διέπεται από εορταστικό πνεύμα
Να βρει την ισορροπία ανάμεσα στις διάφορες δραστηριότητες και υποχρεώσεις ώστε να μειώσει το στρες και να αυξήσει την ευχαρίστηση
Να θυμάται ότι οι χριστουγεννιάτικες γιορτές δεν καταργούν τα αισθήματα κατήφειας και μοναξιάς και ούτε είναι κανείς υποχρεωμένος να τα διαγράψει μονοκοντυλιά
Μπορεί κανείς να εξακολουθεί να έχει τέτοιου είδους συναισθήματα αλλά είτε να επιλέξει να μην τα εκφράσει, είτε να επιλέξει να τα βάλει στο παρασκήνιο για το χρονικό διάστημα των γιορτών, ώστε να μπορέσει να βιώσει και κάτι διαφορετικό παράλληλα
Ο άνθρωπος θα πρέπει ν' αφήσει πίσω του πεποιθήσεις του στυλ 'κάθε πέρσι και καλύτερα, κάθε φέτος και χειρότερα' και να ατενίσει το μέλλον με συγκρατημένη αισιοδοξία
Η κάθε εποχή και η κάθε χρονιά έχει όχι μόνο τα αδύνατα σημεία της, αλλά και θετικά στοιχεία, τα οποία θα πρέπει κανείς να εκτιμήσει, χωρίς να εμμένει άκριτα στις παλιές καλές μέρες, αγνοώντας το παρόν
Ο εθελοντισμός ή η προσφορά κάποιων υπηρεσιών σε εθελοντική βάση προς συνανθρώπους που το έχουν ανάγκη είναι ένας σημαντικός τρόπος για να νιώσει κανείς καλά με τον εαυτό του και να έχει την αίσθηση ότι συνεισφέρει και αυτός κάτι
Θα πρέπει κανείς να θυμάται ότι η υπερβολική κατανάλωση αλκοοόλ μακροπρόθεσμα δεν ωφελεί καθόλου, αντίθετα, μετά την πολύ πρόσκαιρη επίδραση που έχει στο να ξεχάσει το άτομο τα προβλήματά του, εντείνει τα συναισθήματα κατάθλιψης, αυτοκριτικής, απόρριψης του εαυτού λόγω της συγκεκριμένης συμπεριφοράς και συντελεί σε πιο άσχημη ψυχολογική διάθεση.